Pardayan – Sermed ÇINAR

California Oteli

1930 ABD Buhranını, John Maynard Keynes adında İngiliz iktisatçı çözdü. Teorisi kısaca, tam istihdamı ve fiyat istikrarını hedefleyen kamu politikalarını içeren bir devlet müdahalesiydi. Keynes teorisine göre, talebi canlandırmak ve küresel ekonomiyi depresyondan çıkarmak için hükümet harcamalarını azaltılmalı ve daha düşük vergiler uygulamalıdır.
Şimdi, bu teoriye göre, günümüz Türkiye’sine bakacak olursak, hükümet harcamalarının azaltılması ve düşük vergiler alınması diye bir uygulamanın varlığından söz edemeyiz. Hükümet bu konuda ne isterse yapsın, beni işin bu kısmı pek ilgilendirmiyor; bence, talebi canlandırmak kısmı çok daha önemli. Talebi nasıl canlandırırsınız. Canlanma, piyasalarda hareketliliğin olmasıdır. E ! piyasalarda, casa de no papel! Para yok yani. Keynes tam burada devreye girdi ve ABD hükümetinin kemer sıkma tembihli politikasının yanlış olduğunu, piyasada paranın dolaşmasını ve herkesin bundan sebeplenmesinin gerekliliğini anlattı. Bu teori, her ne kadar hemen uygulamaya konulduysa da, düze çıkmak, tam 10 yıl sürdü.
Bu uygulamayı klasik bir Amerikan hikayesiyle anlatırsam, herkesin gözünde piyasa canlanmasının çok daha net resmedileceğine eminim. Bir Amerikalı turist, Kaliforniya’da Kaliforniya Oteline gelir ! bu otel daha sonrasında yanmıştır, hatta şarkıda adı geçer Welcome to the Hotel California! dır ; oda ücreti olan 100 Doları verir ancak şehre yeni geldiğini, etrafı bir saat dolaşarak beğendiği taktirde kalacağını, aksi takdirde yoluna devam edeceğini söyleyerek, kapora olarak bırakır. Turist gittikten sonra arkasından otele, yiyecek veren esnaf gelir ve otelin borcu olan 100 Doları ister ve alır gider. Esnaf dükkanına döndüğünde onu yiyecek toptancısı beklemektedir ve toptancı da esnafın borcu olan 100 Doları alıp gider. Daha sonra toptancı sevgilisiye Kaliforniya oteline gelir, bir oda tutarak otelciye 100 Dolar verir. Bu arada bir saat dolmak üzereyken bizim turist gelir, etrafı pek beğenmediğini söyleyerek, yoluna devam edeceği için, kaporası 100 Dolar alır gider.
Kıssadan hisse, bir 100 Dolarla herkesin işi çözüldü. Para piyasada dönüp, dolaşıyorsa, esnaf bundan sebeplenir, insanlar bundan sebeplenir.
Gel de Keynes denen adamı anma, 1930 lardaki ABD krizi sadece ABD’de olmadı, en ağır buhranı orada yaşandı; o yıllarda biz de dahil olmak üzere tüm dünyada benzeri ekonomik krizler yaşandı; benzeri tedbirlerle de atlatıldı.
Bir sonraki yazımda, ABD de aileler üzerinde yardım ve yaptırımları üzerine devam edeceğim, ne yazık ki bana ayrılan sayfa doldu. Hoş kalın.